مجله آفتاب

مردی که در طول جنگ از جسدها نگهداری می‌کرد حالا با قربانیان ویروس ابولا سر و کار دارد.

برای پیدا کردن اندرو کاندو از یکی از ورودی‌های بزرگ‌ترین قبرستان کنیما داخل شوید؛ جایی که افراد، گروه گروه، دارند دست‌کم پنجاه جسد را در کیسه‌های پلاستیکی سفید دفن می‌کنند. دنبال مردی با ریش بزی باریک و شکمی گنده بگردید. شغل او نظارت بر یکی از آشفته‌ترین و خطرناک‌ترین گورستان‌های دنیاست. پیداست اولین بار نیست که این کار را انجام می‌دهد. واقعاً هم حرفه‌ی او سال‌ها همین بوده.

بیست سال پیش وقتی آقای کاندو سیزده‌ساله بود، نگهبان توده‌ای از جسدهای مردمی بود که در جنگ داخلی، به‌دست شورشیان، کشته شدند. در طول سه سال همان‌طور که هر روز به توده‌ی جسدها اضافه می‌شد، آنها را در مقابل لگدمال شدن یا نشخوار شدن توسط سگ‌ها محافظت می‌کرد. وقتی جنگ تمام شد آقای کاندو به خودش قول داد که کار مراقبت از جسدها را کنار بگذارد.

ابولا در سیرالئون فراگیر شد. آقای کاندو می‌گوید: «انگار دوباره برگشتم به نقطه‌ی اولم. فقط این دفعه صورت‌ها را توی کیسه‌های جسدها نمی‌بینم بلکه فقط تصورشان می‌کنم.»

جنگ در ۱۹۹۱ وقتی شروع شد که آقای کاندو فقط یازده سال داشت و وقتی تمام شد که او بیست‌ودوساله شده بود. شورشیان شهر را درو کردند، غیرنظامی‌ها را کشتند، به زنان تجاوز کردند و بچه‌ها را ربودند. عقب‌نشینی ارتش باعث شد وقایع هولناکی رقم بخورد. چیزی بین ۱۰ تا پنجاه‌ هزار نفر کشته شدند.

شورشیان در شرق کنیما افرادی را، که مشکوک به همسویی با دولت بودند، کشتند و جسدها را رها کردند. ارتش سرانجام این جسدها را جمع‌آوری کرد و سربازان، در نبود یک گورستان درست‌وحسابی، جسدها را در کوچه‌ای نزدیک یک غسالخانه‌ی تعطیل‌شده رها کردند. ۳۵۰ متر آنطرف‌تر آقای کاندو در خانه‌اش نظاره‌گر پوسیدن آنها بود.

تاب تحمل نداشت. چند طناب از پدرش دزدید. پدرش قصاب بود و تکه‌های گوشت را با این طناب‌ها آویزان می‌کرد. او جسدها را موقتاً با طناب جدا می‌کرد. اول نوجوان شبگردی بود که تنهایی کار می‌کرد. بعدها بقیه‌ی پسرها به او پیوستند.

می‌گوید: «موضوع فقط احترام به جسدها نبود. من نگران شیوع بیماری و عفونت بودم. وقتی زنان حامله و بچه‌ها را می‌دیدم دیگر نمی‌توانستم تحمل کنم. می‌توانم بگویم جنگ ما بدترین جنگ کل تاریخ دنیاست.»

جنگ تمام شد و رهبران جنگ هم امتحان خود را پس دادند. کاندو با خودش ‌گفت کشتار تمام شده. اما در ماه مه ابولا به سیرالئون رسید. در سپتامبر، آگهی «نظارت بر کفن‌ودفن» را دید. رزومه‌اش را فرستاد. آقای کاندو می‌گوید: «این کاری نیست که دوباره بخواهم انجام بدهم. ولی احساس کردم لازم است در خط مقدم باشم.»

کابوس جدیدی به سراغش آمد، وحشتناک‌تر از خاطرات گذشته. بیش از دوهزار نفر از اهالی سیرالئون بر اثر ابولا مردند. «مرکز ملی مقابله با ابولا» بر فراز تپه‌ای در فری‌تاون تشکیل شد. آنجا تا پیش از ۲۰۱۲ و تأسیس این مرکز از سوی سازمان ملل، دادگاه ویژه‌ی محاکمه‌ی جنایات جنگی در سیرالئون بود.

در مراسم کفن‌ودفن در سیرالئون، معمولاً عده‌ی زیادی از دوستان و خویشاوندان دور هم جمع می‌شوند، جسد را به‌نشانه‌ی احترام شست‌وشو می‌دهند، نوازش می‌کنند و می‌بوسند. همین کار شیوع بیماری را تسریع می‌کند چراکه بیشترین احتمال انتقال ویروس ابولا بعد از مرگ قربانیان است.

در آگوست دولت سیرالئون، برای جلوگیری از گسترش سرایت، دستور داد تمام مرده‌ها مثل کسانی دفن شوند که به ویروس ابولا مبتلا بوده‌اند؛ یعنی با پوشش حفاظتی و درون کیسه‌های مخصوص. عزاداران می‌توانند به مراسم تدفین بروند ولی نباید به جسد نزدیک شوند. برخی اوقات بستگان، به افراد گروهِ کفن‌ودفن حمله می‌کنند، چون فکر می‌کنند آنها دارند مراسم مذهبی را مختل می‌کنند. عزادارانِ عصبانی تاکنون به پنج تا از ماشین‌های باریِ گروه آقای کاندو خسارت زده‌اند.

روزهای کم‌فروغ آقای کاندو می‌گذرند. او در آمبولانسی در سراسر فری‌تاون در حال حرکت است. لباس‌های محافظ گروه را برای پیدا کردن سوراخ‌های احتمالی بررسی می‌کند. دنبال نشانه‌های بیماری یا افسردگی در همکاران پانزده تا بیست‌ساله‌‌اش می‌گردد. با آنها کتک‌کاری می‌کند، کاری می‌کند شکمش را ماساژ بدهند. ممدو جلاه، یکی از اعضای گروه کفن‌ودفن، می‌گوید: «وقتی ما را ناراحت می‌بیند، به سراغمان می‌آید و می‌پرسد حالت چطوره رفیق؟ او مثل برادر است.»

باساساتو، همسر آقای کاندو، مجبورش می‌کند لباس‌هایش را بیرون از خانه عوض کند. او می‌داند که به‌شدت در معرض خطر ابتلا به ابولاست.

ماه گذشته، یک روز با گروهی رفت تا جسدی را بیاورند. در سرای محله، بستگان برای دعا کردن دور هم جمع شده بودند. وقتی آمبولانس رسید، آنها شروع کردند به شیون و زاری. او سعی کرد با رعایت فاصله آنها را تسلی بدهد. وقتی جسد را گذاشتند توی آمبولانس، اعضای گروه چندصد متر آنطرف‌تر به جای بعدی رفتند. این بار جسد پسری چهارساله بود.

او به بستگان کودک گفت که «می‌دانم دیدن صحنه‌ای که عزیزتان را در یک کیسه می‌گذارند چقدر دردناک است ولی این قانون دولت است». پدر خانواده سرش را تکان می‌داد و گریه می‌کرد. جسد پسر را در آمبولانس گذاشتند. آقای کاندو، که دست‌به‌سینه و با لبان به‌هم‌فشرده نگاه می‌کرد، گفت: «شب خوبی نخواهم داشت.»

جان دادنِ بیش از هفت‌هزار نفر

سازمان جهانی بهداشت اعلام کرده که در سه کشور غرب افریقا، که بالاترین میزان مبتلایان را دارند، تا امروز از نوزده هزار و ۳۱ مورد شناسایی‌شده، هفت‌هزار و ۳۷۳ نفر جان خود را از دست داده‌اند و این آمار در حال افزایش است.

بیشترین مورد ابولا با هشت‌هزار و ۷۵۹ نفر در سیرالئون و هفت‌هزار و ۸۱۹ نفر در لیبریا شناسایی شده است. اما میزان مرگ‌ومیر در سیرالئون، با تعداد دوهزار و ۴۷۷ نفر، بسیار کمتر از سه‌هزار و ۳۴۶ موردِ ثبت‌شده در لیبریاست که باعث می‌شود صحت ارقام فری‌تاون مورد تردید قرار بگیرد.

در لیبریا، کارکنان بهداشت در ستادهای انتخاباتی به‌کار گرفته شده‌اند تا رأی‌دهندگان در انتخابات مجلس سنا، که از ماه اکتبر تاکنون دو بار به تعویق افتاده، شرکت کنند. بان کی مون، دبیرکل سازمان ملل متحد، در سخنرانی‌اش در کوناکری، پایتخت گینه، از کشورهای درگیر با ابولا خواست تا میان کارکنان بهداشت تبعیض قائل نشوند.

منبع: ‌ایندیپندنت