مجله آفتاب

خیلی پیش از آنکه باراک اوباما جلوی دوربین‌های خبری کتابش را ورق بزند مشهور بود؛ هوگو چاوز پیش‌تر از شهرت و استدلال‌های قوی او کمک گرفته بود تا به رییس‌جمهور امریکا نشان بدهد سرزمین‌های بیکران امریکای لاتین در جست‌وجوی چی‌اند. «رگ‌های باز آمریکای لاتین» مشهورترین کتاب گالئانو بین کتابخوان‌های امریکایی است، کتابی که بعد از آن‌که چاوز به اوباما هدیه‌اش داد خیلی‌ها به صرافت خواندنش افتادند.

ادواردو گالئانو نویسنده‌ی سرشناس اوروگوئه‌ای عصر دیروز در ۷۴سالگی درگذشت. گالئانو مدت‌ها بود با بیماری سرطان می‌جنگید، اما در تمام طول دوره‌ی درمانش هم مقاله‌های روشنگرانه‌ای می‌نوشت که در مطبوعات همه‌ی دنیا منتشر می‌شد. گالئانو را در اروپا ملک‌الشعرای جنبش ضدجهانی شدن می‌شناسند. نویسنده‌ی سوسیالیستی که در آثارش بارها به استثمار پنج قرنی کشورهای امریکای لاتین، به استعمار اروپا و ایالات متحده تاخته بود و به واسطه‌ی تحلیل‌ها و نگاه روشنگرانه‌اش حتا بین روشنفکران لیبرال هم احترام و وزنی داشت. گالئانو تأکید داشت «آگاهی از حقیقتی که از دل تاریخ می‌آید می‌تواند ما را به راهی سوق بدهد که منتهایش تغییر اوضاع جهان خواهد بود.»

گالئانو برای تحلیل دنیای امروز محدودیتی قائل نبود، سراغ همه‌چیز می‌رفت، کتاب «فوتبال در آفتاب و سایه‌»‌ی او از شگفت‌‌ترین تحلیل‌هایی است که درباره‌ی فوتبال نوشته‌اند، درباره‌ی پیوند ناگسستنی‌اش با اقتصاد، فرهنگ، و سیاست. «فوتبال در آفتاب و سایه» اوایل دهه هشتاد با ترجمه علی‌اکبر معصوم‌بیگی به فارسی ترجمه شد.

گالئانو نوشتن از امریکای لاتین را بخشی از زندگی روزمره‌اش می‌دانست، با بی‌عدالتی و خشونت در این سرزمین‌ها زیسته بود و شاید برای همین هم کتاب «رگ‌های باز امریکای لاتین» در کارنامه‌اش جلوه‌ای چنین تابناک یافت. بارها از مرگ و جوخه‌های مرگ جسته بود و حالا اصلی‌ترین تعهدش را نوشتن از این سیاهی‌ها می‌دانست. دیکتاتورهای امریکای لاتین خیلی زود، از وقتی که بیست سالش بود، در زندگی او نقشی به سزا داشتند. در بیست‌سالگی زندانی کودتاچیان شد و بعدها در آرژانتین ژنرال ویدلا شخصاً دستور داده بود او را در فهرست جوخه‌های اعدام بگذارند. اگر به‌موقع به اسپانیا پناه نبرده بود احتمالاً همان دهه‌ی هفتاد عمرش تمام می‌شد. کتاب «رگ‌های باز آمریکای لاتین» تا مدت‌ها در بسیاری کشورهای این منطقه از جمله شیلی، آرژانتین، اوروگوئه، و دومینکن کتابی ممنوع بود.

گالئانو جدای از این‌ها سه‌گانه‌ی مشهوری به نام «حافظه‌ی آتش» دارد که در واقع مکملی است برای کتاب «رگ‌های باز آمریکای لاتین»؛ در این سه‌گانه تصویری همه‌جانبه از تاریخ امریکای شمالی و جنوبی به‌دست می‌دهد و پرده از خشم‌های مهارنشده و قتل‌هایی برمی‌دارد که حتا هنوز هم معادلات سیاسی براساس آن‌ها ساخته می‌شود.

ایزابل آلنده، نویسنده‌ی شیلیایی، معتقد است «گالئانو تاریخی را ثبت کرده که بخش اعظمی از سیاست‌مداران جهان در تلاش برای نادیده گرفتنش هستند.» ایزابل آلنده چنان شیفته‌ی «رگ‌های باز امریکای لاتین» بود که خودش از گالئانو خواست برای کتاب مقدمه‌ای بنویسد و حالا سال‌ها است نسخه‌های اسپانیایی و انگلیسی این اثر با مقدمه‌ی او منتشر می‌شوند.

دیلما روسف، رئیس‌جمهور برزیل، از اولین کسانی بود که برای مرگ او پیام تسلیت فرستاد؛ نوشت «امیدوارم تأثیر مبارزات او برای ما ابدی باشد. او برای ساختن آینده‌ای بهتر در سرزمین‌های امریکای لاتین، شخصیتی الهام‌بخش بود.» کم‌تر کسی شک دارد تأثیرش اگر هم نه ابدی، حتماً دیرپا خواهد بود.