مجله آفتاب

«اعتراض ساکنان اکباتان سیاسی نیست، این حرکت جنبشی اجتماعی است.» ساکنان اکباتان، دانشجویان و حامیان مردم این شهرک یکی‌یکی از در دفتر مجله‌ی جامعه‌شناسی دانشگاه علوم اجتماعی تهران به اتاق کنفرانس وارد می‌شوند تا جایی برای نشستن پیدا کنند. حسین ایمانی جاجرمی، دانشیار دانشگاه تهران و عضو شورایاری شهرک اکباتان، اولین کسی است که صحبت می‌کند. او از حق شهر و شهروندی می‌گوید و این‌که جنبش‌های اجتماعی خواستار تغییر شکل شهر هستند. شهری که به‌هم ریخته‌ شده: «شهرداری در شهرک اکباتان تبدیل به کاسبکار شده است.»

هدف گردهمایی بررسی جامعه‌شناسانه‌ی این مسأله است. مدتی است که مردم شهرک اکباتان شاهد مشکلات متعدد در فضای زندگی شخصی‌شان شده‌اند. آن‌ها معتقدند که به‌واسطه‌ی مداخلات بدون برنامه‌ریزی صحیح، و سیاست‌های سودجویانه‌ی مدیریت شهری، زندگی آرامشان مختل شده. از مهم‌ترین مشکلات آن‌ها تغییر کاربری فضای سبز به مگامال و تأسیس پردیس دانشگاهی شهید بهشتی در شهرک و تعرض به مشاعات و فضای سبز است. حجم بارگذاری‌ها و ساخت‌وسازهای فرامنطقه‌ای در سال‌های اخیر بدون توجه به طرح تفصیلی و اولیه‌ی شهرک و نصاب‌های شهرسازی آن انجام شده و در عمل آن‌جا را به شهرکی بی‌دفاع بدل و موجب ناراحتی و اعتراض مردم عادی را فراهم کرده است. مردم اکباتان برای این‌که اعتراضشان به گوش مسؤولان برسد، چندباری با تجمع آرام در شهرک و با شعارهای   «ساخت‌وساز بی‌قانون تخریب باید گردد/ فرمایش رهبری اجرا باید گردد»، «اکباتان بیدار است/ از ساخت‌وساز بیزار است» اظهار گله‌مندی کرده‌اند.

ایمانی می‌گوید: «اهداف اعتراض مردم شهرک اکباتان کاملاً مشخص است. آن‌ها مخالف از بین رفتن فضای سبز و ساخت‌وساز هستند. آن‌ها وابسته به جریان‌های سیاسی نیستند. آن‌ها در مخالفت با مسؤولان حاکم اقدامی نمی‌کنند. مردم پیش‌برنده‌ی این جنبش اجتماعی هستند. زنان خانه‌دار و کارمند از مهم‌ترین معترضان به این مسأله به شمار می‌آیند.»

او بر این باور است که این حرکت برخلاف جنبش تهی‌دستان شهری است. این بار مردم طبقه‌ی متوسط خواستار جلوگیری از تغییرات کالبد شهری شده‌اند و خواسته‌ی آن‌ها ملموس، روشن و آشکار است.

تخلفات شهرداری در بزرگ‌ترین شهرک کشور

هموطن، عضو شورایاری شهرک اکباتان که پوشه‌‌ی قرمزرنگ سند و مدرک را روی میز گذاشته، به گذشته‌ی اکباتان، آغاز تخلفات شهری و اقدامات شورایاری برای رسیدگی به این پرونده نقب می‌زند: «اکباتان بزرگ‌ترین شهرک ایران است. این شهرک در دهه‌ی پنجاه در دو میلیون متر مربع با پیش‌بینی بیست هزار واحد مسکونی ساخته شده است. دو بلوک از این شهرک در ۱۳۵۶ به اتمام رسید و بقیه‌ی آن بعد از انقلاب تا ۱۳۷۴ تکمیل شد. بر اساس برنامه‌ریزی در ساخت این شهرک، بین فاز یک و دو ۵/۱۹ هکتار به فضای سبز اختصاص داده شده که شهرداری درست در همین فضا اقدام به ساخت‌وساز کرده است.»

او به مهم‌ترین تخلفات شهرداری در شهرک اکباتان فهرست‌وار اشاره می‌کند: «برخلاف آن‌چه در اساسنامه‌ی این شهرک آمده، در ۱۳۸۲ شهرداری اقدام به ساخت فرهنگسرا و فروشگاه شهروند در زمین‌های بین فاز یک و دو کرد. از طرف دیگر ساخت پایانه‌ی مترو در این شهرک صدمات جبران‌ناپذیری به آن زد. درحالی‌که طبق قانون پایانه‌ها باید خارج از فضاهای مسکونی احداث شود. ساخت پردیس دانشگاه شهید بهشتی یکی دیگر از تخلفات صورت‌گرفته در شهرک اکباتان است. طبق قانون پردیس‌ها نباید در شهرک‌های مسکونی ساخته شوند. بزرگراه ستاری یکی دیگر از اتفاقات بد برای مردم شهرک بود که آن را به دو نیم کرد که باز هم پای شهرداری در این تخلف در میان است.»

هموطن از ساخت سازه‌هایی نام می‌برد که هیچ‌گونه همخوانی با سازه‌های موجود در شهرک ندارد، درحالی‌که طبق قانون باید این اصل در ساخت سازه‌های جدید رعایت شود: «دور میدان بسیج هم تبدیل به یکی از معضلات مردم اکباتان شده، شهرداری در اطراف آن مجوز ساخت یازده واحد تجاری را داده که به‌شدت تولید ترافیک می‌کند. از سوی دیگر فروشگاه‌های مگامال باید هماهنگ با میزان سرانه‌ی مردم باشد. درحالی‌که در شهرک اکباتان هفت برابر میزان مجاز است. ضمن این‌که ۱۲۰۰ واحد تجاری در اکباتان وجود دارد اما طبق قانون باید هزار واحد باشند. یعنی درحال‌حاضر دویست واحد تجاری در شهرک اضافی است.»

او هم‌چنین از تغییر کاربری فضای سبز شهرک می‌گوید: «اخیراً اطراف بلوک نوزده دارالقرآنی احداث شده است و این برخلاف قانون است. تخلفات شهرداری طبق مدرک و مستندات موجود است و هر اتفاقی در شهرک بیفتد مسبب آن شهرداری است. ما در حد توانمان تاآن‌جاکه توانستیم به همه‌ی مسؤولان مربوط مراجعه کردیم. از شورای شهر بگیر تا وزیر راه و شهرسازی اما تاکنون کسی به پرونده‌ی مردم شهرک اکباتان رسیدگی نکرده است.»

درحال‌حاضر این پرونده به وزیر راه و شهرسازی ارائه و کمیته‌ی فنی در این زمینه تشکیل شده است، بااین‌حال هنوز نتیجه‌ای از این کمیته منتشر نشده است.

در فضای شهر حوزه‌ی علمیه هم جایز نیست

محمد ایران‌منش، مدرس دانشگاه، هم اتفاقی را که در شهرک اکباتان افتاده بخشی از سلسله تخلفات شهردای در تهران عنوان می‌کند: «اکباتان الگویی از تجاوزات شهرداری بر فضاهای شهری و سبز تهران است؛ باغ کن، شهران و …»

او حرکت مردم اکباتان را نوعی نقد نوشتاری به مسؤولان شهری می‌داند، مسؤولانی که آسایش مردم در یکی از بزرگ‌ترین شهرک‌های مسکونی خاورمیانه را نادیده  گرفته و قربانی سرمایه کرده‌‌اند.

حسین ساعتچی یزدی، وکیل پایه‌ی یک دادگستری و ساکن اکباتان، هم از منظر اسلام و حقوق شهروندی به نقد مسائل اکباتان می‌پردازد: «از منظر اسلام در روایت‌های مختلف بر اهمیت فضای سبز تأکید شده، پیامبر اسلام می‌گوید که سه چیز مایه‌ی روشنایی است: سبزه، آب روان و روی خوب. اسلام کندنِ درخت را حرام کرده. بنابراین آقایانی که با این طرز تفکر آشنا هستند چگونه اقدام به تخریب فضای سبز می‌کنند؟»

او تخلفات شهری را با مستندات حقوقی توضیح می‌دهد و در آخر می‌گوید که همان‌طور که مقام معظم رهبری فرموند: «در فضای سبز، حوز‌یه علمیه هم جایز نیست که احداث شود.»

سرانجام نوبت به سؤال و جواب ساکنان اکباتان می‌رسد. این‌جا خانم‌های خانه‌داری هستند که بارها و بارها در این نشست‌ها حضور پیدا کرده‌اند و سؤال‌هایشان رنگ‌وبوی جامعه‌شناسانه دارد؛ کسانی که در شهرکی که دوستش دارند چیزی جز آرامش نمی‌خواهند.