مجله آفتاب

عمر روزنامه یک روز نیست. روزنامه می‌ماند و در گذر تاریخ ورق زدن صفحه به صفحه‌اش معنای تازه‌ای پیدا می‌کند. از ستون پرفروش‌ترین و محبوب‌ترین کتاب‌هایش دستگیرت می‌شود که آدم‌ها سی‌وهشت سال پیش در این دیار چه می‌خواندند. کدام کتاب‌ها بود که تب تند انقلابی‌گری را شعله‌ور کرد. روزهای بارانی و برفی یک زمستان سرد چقدر با هوای آلوده و غبارگرفته‌ی امروز شهر فرق داشت. نقاشی که حالا برای یکی از تابلوهایش در حراج کریستی سیصد هزار دلار می‌دهند، چهار دهه قبل در اوج جوانی چقدر از امروزش مطمئن بود و اینها همه در روزنامه‌ای که سنگ بنایی تازه در عالم مطبوعات ایران گذاشت به چشم می‌آیند. سیروس علی‌نژاد یکی از روزنامه‌نگارانی است که سال‌ها در روزنامه‌ی «آیندگان» نوشت. او در کتاب «گفت‌وگوهای برگزیده‌ی آیندگان» گزیده‌ای از مصاحبه‌هایی را بازنشر کرده که در صفحات فرهنگی روزنامه‌ی آیندگان منتشر شده بودند.

آیندگان روزنامه‌ای است که در طول یازده سال انتشار بالا و پایین‌های بسیاری را پشت سر گذاشت و موفق شد انحصار دو روزنامه‌ی «کیهان» و «اطلاعات» را بشکند. حالا سیروس علی‌نژاد چند دهه‌ی بعد روزنامه‌ی «آیندگان» را ورق زده است و گفت‌وگوهایی را انتخاب کرده که بیش از هر چیز بازسازی بخشی از تاریخ عرصه‌ی فرهنگ محسوب می‌شوند. «بر آیندگان چه گذشت» پروژه‌ای است که معاون سردبیر روزنامه‌ی «آیندگان» این‌روزها سخت مشغولش است. کتاب «گفت‌وگوهای برگزیده‌ی آیندگان» هم به‌نظر از دل همین کار بیرون آمده- کتابی که علی‌نژاد در زمره‌ی «آنچه در آیندگان گذشت» دسته‌بندی‌اش می‌کند. او در این کتاب، جدا از آنکه بازخوانی تاریخی از حال‌وروز فرهنگ در دهه‌ی چهل و پنجاه می‌سازد، تصویری از روزنامه‌نگاری و کیفیت گفت‌وگوهای مطبوعاتی در آن عصر را هم برای خواننده ترسیم می‌کند. او قبل‌تر، از دل گشت‌وگذارها در لابه‌لای آرشیو «آیندگان»، کتابی درباره‌ی پرویز نقیبی و روزنامه‌نگاری‌اش منتشر کرده بود. حالا در این کتاب مصاحبه‌هایی از نصرت رحمانی، نادر ابراهیمی، بهنام ناطقی و شاهرخ جنابیان آمده‌، و گفت‌وگوهایی در خور تأمل که نام مصاحبه‌گر در روزنامه‌ی آن روزگار نیامده و جست‌وجوهای علی‌نژاد هم برای یافتن مؤلف به جایی نرسیده است.

یکی از جذاب‌ترین مصاحبه‌های کتاب «آیندگان» شاید گفت‌وگو با بهرام صادقی، نویسنده‌ی صاحب‌سبک و جوانمرگ، باشد. گفت‌وگویی صریح که مصاحبه‌گر ناشناس و نویسنده بدون هیچ نان‌به‌هم‌قرض‌دادنی روبه‌روی هم نشسته‌اند و مصاحبه‌گر از کیفیت و چند‌وچون داستان‌ها سؤال می‌کند و دکتر صادقی هم از زاویه‌ای برابر پاسخ می‌دهد.

گفت‌وگوی منحصر‌به‌فرد دیگر این کتاب هم‌نشینی شبانه‌ی صادق چوبک و نصرت رحمانی است. رحمانی چند شب را در خانه‌ی چوبک به صبح رسانده تا بتواند پروفایلی بنویسد از نویسنده‌ای که تن به مصاحبه‌ی متعارف نمی‌دهد. «درازنای سه شب پُرگو» هم‌نشینی خواندنی‌ای است که انگار خواننده روی یکی از صندلی‌ها و کنار آتش شومینه نشسته و شاهد زنده‌ی این معاشرت است. هر کدام از مصاحبه‌های کتاب «آیندگان» از منظری در خور تأمل است. شاید بخشی از آنها حتی با مترومعیارهای امروز روزنامه‌نگاری چندان حرفه‌ای نباشند اما همچنان با معیارهای دیگری خواندنی‌اند. گفت‌وگوی حسین زنده‌رودی از آن جمله است. چهره‌ی هنرمند در جوانی نکته‌ای است که در این مصاحبه پیش روی خواننده ترسیم می‌شود.

گفت‌وگوی نادر ابراهیمی با گروه بازیگران شهر قصه، هم ازآن‌رو که از یک دورهمی ساخته شده و هم ازآنجاکه با محمود استادمحمد شانزده‌ساله روبه‌رو می‌شویم، جذاب است. در واقع هر کدام از پانزده گفت‌وگو با احسان نراقی، بیژن مفید، عباس جوانمرد، جهانگیر افکاری، صادق چوبک، جلال ستاری، بهرام صادقی، حمید سمندریان، داراب دیبا، محسن وزیری مقدم، مرتضی ممیز و احمدعلی رجایی دریچه‌ای است رو به روزنامه‌یی که روزگاری می‌خواست گام‌هایی جدی در تشخیص هنر اصیل و هنرمند واقعی بردارد و خلاف جریان حرکت می‌کرد.