مجله آفتاب

کوزه‌ای سفالین و کهن روی پایه‌های آهنی سبز؛ دیدار با تمدن ۹ هزارساله‌ی ایلام از همین نقطه آغاز می‌شود. باقی موزه هم شرایطی بهتر از ورودی آن ندارد، چارچوب سیاه ویترین‌ها و نورپردازی غلط، به اشیاء آسیب زده است. پرده‌ای از گرد‌وخاک روی اشیاء کشیده شده. راهنما می‌گوید: «اینجا مهم‌ترین موزه‌ی تخصصی غرب ایران است.» موزه‌ای که ۱۰ سال از افتتاح آن می‌گذرد و کمترین اقدامی برای به‌روز شدن آن در زمینه‌ی ایمنی، چینش اشیاء و ساماندهی آن دیده نمی‌شود. مهم‌تر از همه آنکه این موزه با سنگ‌های سیاه و سفید و شیشه‌های رنگی در عرصه‌ی یکی از مهم‌ترین شهرهای تاریخی ایران ساخته شده که هیچ‌گونه همخوانی هویتی با آن ندارد. آیا ایران این‌گونه به چشم‌انداز روشن گردشگری نزدیک می‌شود؟

«واقعاً خجالت می‌کشیم بگوییم این موزه‌ی تخصصی باستان‌شناسی غرب ایران است. نمی‌دانم چرا طراحان این پروژه با مصالحی ناهمخوان آن را در عرصه محوطه‌ی تاریخی ساخته‌اند. بارها به مسئولان در این زمینه تذکر داده‌ایم. چندی پیش هم آقای کارگر، مدیر کل موزه‌ها، برای بازدید آمدند و وعده‌ی همکاری بسیار دادند اما هیچ‌گونه اتفاقی برای موزه نیفتاد.» از فعالان میراث فرهنگی دره شهر ایلام است که برای دیدار از مهمترین موزه‌ی این شهر کهن آمده، رویش را برمی‌گرداند و به خنجرهای زنگ‌زده‌ی یافت‌شده از تاریخ کهن، پشت ویترین‌های سست، نگاه می‌کند.

در موزه‌ی سیمره حدود ۳۰۰ شیء به نمایش درآمده است. هرچند باستان‌شناسان می‌گویند که بیش از ۲ هزار و ۵۰۰ شیء از کاوش‌های مختلف در استان ایلام به دست آمده. پس باقی اشیاء کجا هستند؟ یکی از مسئولان می‌گوید که این اشیاء تاریخی به صورت پراکنده در مخازن مختلف استان نگهداری می‌شود.

 

از شرایط این اشیا و نحوه‌ی نگهداری آنها هیچ‌گونه اطلاعات دقیق و شفافی در دسترس نیست و هیچ‌کدام از آنها حتی یک‌بار هم دیده نشده‌اند.

بازدید از موزه نشان می‌دهد که نیروهای حفاظتی موزه نیاز به پشتیبانی دارند، سیستم‌های ایمنی باید به‌روز شوند. نبودِ تجهیزات نگهداری از آثار تاریخی باعث فرسوده شدن اشیاء بی‌نظیر به‌دست آمده از تمدن کهن ایلام شده است.

در حال حاضر، ایلام سه موزه دارد. موزه‌ی باستان‌شناسی دره‌شهر و موزه‌ی تاریخ کشاورزی در شهر ایلام، و کاخ فلاحتی و موزه‌ی مردم‌شناسی در قلعه‌ی والی که هیچ‌کدام ویژگی‌های یک موزه‌ی استاندارد را ندارند و در شأن هویت تاریخی این استان نیستند. ایلام با توجه به جاذبه‌های گردشگری آن کمترین سهم از صنعت توریسم ایران را دارد.

سیمره می‌خواهد جهانی شود

موزه کنار شهر منحصربه‌فردی بنا شده است که باستان‌شناسان تا کنون ۹ فصل در آن کاوش کرده‌اند. نتایج این کاوش‌ها همواره جزو مهم‌ترین رویدادهای باستان‌شناسی ایران از دیرباز بوده است. به همین دلیل این شهر جزو ۲۰ اثری است که سال ۱۳۱۰ در فهرست نخستین آثار ملی ایران به ثبت رسیده. با این حال کمترین اقدامی برای ساماندهی و حمایت و معرفی این اثر از سوی مسئولان مربوطه انجام نشده است. هر چند مسئولان استان می‌گویند که پرونده‌ی ثبت جهانی سیمره دارد آماده می‌شود.

هنوز هم می‌توان آثاری از مسجد تاریخی، بازار، خانه‌های اعیانی دوره‌ی ساسانی را دید. در ورودی شهر تابلو بزرگی زده‌شده که هرگونه شکستن حریم را قدغن اعلام می‌کند اما دغدغه‌ی شکستن حریم همچنان به‌قوت خود باقی است. اینجا می‌توان گاو و گوسفندهایی را دید که در محوطه‌ی ۲۰۰ هکتاری آرام برای خودشان می‌چرند و البته آنها کم‌آزارترین موجوداتی هستند که شاید ناقض قوانین و ضوابط میراث فرهنگی باشند. آیا این محوطه می‌تواند با وجود شرایط فعلی در فهرست میراث جهانی جای بگیرد؟