مجله آفتاب

کشوری که خبرهای آن، اغلب با نام سرکرده‌های نظامی، جنگجویان طالبان، سفیران و نیروهای نظامی بین‌المللی گره خورده، اکنون خبر از مرگ کسی می‌دهد که به عنوان نماد میراث فرهنگی افغانستان شناخته شده است: نانسی هاچ دوپری، افغانستان‌شناس و باستان‌شناس آمریکایی.

او که بیشتر عمر خود را وقف خدمت به تاریخ، فرهنگ و هنر افغانستان کرده بود، پس از گذراندن دوران بیماری، شنبه‌شب در بیمارستانی در کابل چشم از جهان فروبست.

نانسی دوپری در سال ۱۹۲۷، از پدر و مادری آمریکایی، در هند به دنیا آمد. اولین بار در سال ۱۹۶۲ به‌عنوان همسر دیپلمات ایالات متحده، پا به خاک افغانستان گذاشت و ۵۰ سال آخر از عمر خود را وقف گردآوری اسناد و حفظ میراث فرهنگی افغانستان کرد. نانسی دوپری پنج کتاب راهنما درباره‌ی افغانستان تألیف کرد که تمام مکان‌ها و موقعیت‌های تاریخی و باستان‌شناسی در افغانستان را پوشش می‌دهند. از دیگر تألیفات مشهور نانسی دوپری می‌توان به راهنمای موزه‌ی ملی افغانستان اشاره کرد که در واقع فهرستی مصور از مجموعه‌های گرانبها و کمیاب موزه‌ی ملی افغانستان است.

آنچه نانسی دوپری را به شخصیتی قدرتمند تبدیل می‌کند، تعهد بی چون‌وچرای او نسبت به فرهنگ افغانستان بود. او در ادامه‌ی فعالیت‌هایش، افغان‌ها و همچنین جامعه‌ی جهانی را با میراث فرهنگی و هنری این کشور آشنا کرد. انتشار بیش از هزار مقاله، یادداشت، دانشنامه، کتاب و رساله یادگارهایی از فعالیت‌های دوپری هستند. موضوع فعالیت‌های او طیف گسترده‌ای از هر آنچه در افغانستان هست درمی‌گیرد. شامل تاریخ، میراث فرهنگی، قوم‌شناسی، باستان‌شناسی، ادبیات، فرهنگ عامه، آموزش، ورزش، کتابخانه و مجموعه کتاب‌ها، قانون اساسی، زنان، زنان و قانون، زنان و کشاورزی.

حمله‌ی شوروی به افغانستان در سال ۱۹۷۹، نانسی دوپری را مجبور به ترک این کشور کرد. اما او به جای بازگشت به ایالات متحده، برای کمک به پناهنده‌های افغان در کمپ پیشاور، به پاکستان رفت. در دوران حمله‌ی شوروی که بسیاری از کتاب‌ها و اسناد گرانبهای افغانستان برای تهیه‌ی سوخت فروخته می‌شدند، نانسی دوپری در پیشاور اسناد دولتی و غیردولتی مرتبط با تاریخ و فرهنگ افغانستان را گردآوری می‌کرد. اکنون حاصل همه‌ی زحمت‌ها و فعالیت‌های نانسی دوپری، تألیف کتاب، گردآوری اسناد، نقشه‌ها، عکس‌ها و حتی موسیقی‌های محلی کمیاب در دانشگاه کابل منزل گرفته‌اند. اما این کار به سادگی و به سرعت انجام نشد.

وقتی حکومت طالبان در افغانستان سرنگون شد، نانسی دوپری به دلیل نگرانی از امنیت اسناد گردآوری شده، ترجیح داد که در پیشاور بماند. در سال ۲۰۰۵، زمانی که او تصمیم گرفت اسناد را به افغانستان برگرداند، همچنان امنیت برای دوپری نگران‌کننده بود: «تقریباً ۳۰۰ کیسه‌ی پلاستیکی را که برای گندم و کود استفاده می‌شدند، از کاغذ پر کردیم و در میان محموله‌های تجاری به افغانستان برگرداندیم.» او در مصاحبه‌اش با روزنامه‌ی گاردین، با افتخار گفته است: «حتی یک ورق هم گم نشد. هیچ آسیبی هم ندید.»

اما این بازگشت موفقیت‌آمیز، چالشی جدید بر سر راه دوپری بود که سال‌های آخر دهه‌ی ۷۰ عمرش را سپری می‌کرد: محل نگهداری اسناد. او توانست با کمک دولت، برای اسناد گردآوری‌شده، که تعداد آنها در آن زمان به بیش از ۷۰۰۰ عدد می‌رسید، بنیادی تأسیس کند که در نهایت به دانشگاه کابل منتقل شد و هم‌اکنون به نام مرکز پژوهش‌های افغانستان شناخته می‌شود.

مرکز پژوهش‌های افغانستان ساختمانی با رنگ و لعاب سنتی است که نشان‌دهنده‌ی عشق بی حد و مرز نانسی دوپری به میراث فرهنگی افغانستان و همچنین اشتیاق او به استفاده از تکنولوژی است. او در این‌باره به روزنامه‌ی گاردین گفته بود: «ساختمانی مدرن می‌خواستم تا نشان دهم که افغانستان هم می‌تواند مدرن باشد و البته می‌خواستم که سنت‌ها نیز به وضوح دیده شوند.» اهداف تشکیل این مرکز پیشرفت در مفهوم و روش تحقیق، برگزاری سمینارها، نمایشگاه‌ها، سخنرانی‌ها و دیگر رویدادها در دانشگاه است.

فعالیت‌هایی که در این مرکز انجام می‌شود، جوانان افغان را با تاریخ و چالش‌های پیشِ روی جامعه‌ی خودشان آشنا می‌کند و علاوه بر آن، موجب آگاهی هرچه بیشتر جامعه‌ی جهانی نسبت به فرهنگ و تاریخ افغانستان می‌شود. بسیاری از افغان‌ها، او را از خودشان می‌دانند.

منابع:

گاردین و الجزیره