مجله آفتاب

چهارراه استانبول، مجتمع تجاری پروانه؛ این منطقه یکی از جاهایی است که فروشندگان پوست حیوانات وحشی در روز روشن بساط تجارت ممنوعه‌ی خود را پهن می‌کنند. در پاساژ پروانه گشتی بزنید، پس از دیدن گردن‌بندها و انگشترهای طلا ناگهان با دهان نعره‌زن پلنگی روبه‌رو می‌شوید که گوشت و استخوانی بر پوست ندارد. صاحب یکی از واحدهای تجاری مجتمع پروانه روی پوست پلنگ پنج میلیون تومان قیمت می‌گذارد: «این پوست در واقع ۱۰ تا ۱۲ میلیون تومان می‌ارزد. کسانی که در ایران پلنگ را تاکسی‌درمی می‌کنند از چشم‌های یک‌میلیون‌تومانی استفاده می‌کنند اما این پوست پلنگ چشم‌های امریکایی دارد که روی هم فقط ۵/۲ میلیون تومان می‌ارزد.» در صحبت‌های این فروشنده نشانی از نگرانی دیده نمی‌شود. مدیر مجتمع تجاری پروانه هم می‌گوید که دو فروشگاهی که در این مجتمع پوست حیوان وحشی می‌فروشند تاکنون با مشکلی از طرف سازمان محیط‌زیست روبه‌رو نشده‌اند.

خرید و فروش پوست حیوانات وحشی در ایران ممنوع است اما این ممنوعیت گاهی چندان هم جدی گرفته نمی‌شود. رنگ و طرح پوست حیوانات وحشی چون پلنگ باعث استتار آنها در طبیعت می‌شود اما بر بازار پوست حیوانات وحشی در تهران نظارتی نمی‌شود و این بازار دلیلی برای پنهان کردن فعالیت غیرقانونی خود نمی‌بیند.

چند قدم آن‌طرف‌تر در طبقه‌ی دوم مجتمع، مغازه‌ی بزرگ‌تری هست که تا عمق آن پوست و اشیایی است که از حیوانات وحشی درست شده‌اند. درِ این مغازه بسته است اما پشت ویترین پوست خال‌خال یک حیوان گوشت‌خوار با جثه‌ی متوسط به دیوار میخ شده. شماره تلفنی هم برای دسترسی آسان به صاحب فروشگاه روی کاغذی نوشته شده، فروشنده بدون نگرانی به تلفن افراد ناشناس پاسخ می‌دهد: «آن پوستِ بزرگ مال گربه‌ی وحشی است و ۴۵۰ هزار تومان قیمت دارد. روی این پوست می‌شود با دست و سوزن کار کرد.» مرد فروشنده درباره پوست دیگر حیواناتی که می‌فروشد، می‌گوید: «آن کلاه سمور قهوه‌ای را دیدید؟ ۱۵۰ هزار تومان است. ما پوست خرس، راکون، روباه و آهو هم داریم اما روی پوست آهو نمی‌شود با سوزن کار کرد.» فروشنده درباره‌ی احتمال برخورد قانونی با خرید و فروش این پوست‌ها می‌گوید: «آن گربه‌ی وحشی را از چین وارد کرده‌ام، این گربه‌ها پرورشی هستند. خرید و فروش پوست حیوانات ایرانی ممنوع است. اما اینها خارجی هستند.»

صرف‌نظر از این سؤال که مگر حیوانات ملیت دارند که پوست کندن خارجی آن آزاد و ایرانی آن ممنوع باشد، این بحث وجود دارد که وقتی خرید و فروش پوست حیوانات به‌طور علنی به بهانه‌ی وارداتی بودن آن آزاد است و نشانی از نظارت هم وجود ندارد چطور می‌شود تضمین کرد که هزاران حیوان وحشی شکار شده در عرصه‌های طبیعی ایران از این بازارهای علنی، تلفنی و اینترنتی سر درنیاورند.

شهرام امیری شریفی، از دیده‌بان حقوق حیوانات، در این‌باره می‌گوید: «پوست پلنگ‌های بازار، چه علنی و چه مخفی، معمولاً از پوست پلنگ‌های داخل ایران تأمین می‌شود. فروشندگان این پوست‌ها حتی می‌توانند به نحوی که مشخص نیست مجوز جعلی واردات آن را هم تهیه کنند.» این فعال حقوق حیوانات قانونی بودن فروش پوست پلنگ را از پایه بی‌اساس می‌داند: «به‌طور کلی امکان واردات قانونی پوست پلنگ وجود ندارد. ایران تعهدات بین‌المللی را امضا کرده که براساس آن واردات و صادرات اجزای حیواناتی مانند پلنگ و یوزپلنگ ممنوع است.»

خرید و فروش پوست حیوانات شبکه‌ای فعال دارد. مشتری‌های پوست حیوانات می‌دانند که آنها را باید از کجا بخرند. در مناطقی از ایران که زیستگاه پلنگ است افرادی هستند که سفارش می‌گیرند و برای خریدار پوست خرس و پلنگ می‌آورند. ارزان‌ترین پوست پلنگ چهار تا پنج میلیون تومان است اما قیمتش حتی تا سی میلیون تومان هم می‌رسد. متوسط قیمت در این بازار دوازده تا چهارده میلیون تومان است یعنی سه برابرِ جریمه‌ی تعیین‌شده از سوی سازمان محیط‌زیست برای شکار پلنگ. به گفته‌ی مسعود عالیخانی، مدیرکل حفاظت و مدیریت صید و شکار سازمان محیط‌زیست، تلاش‌هایی برای افزایش جریمه‌ی شکار حیوانات در ایران و رساندن آن تا چند برابر رقم فعلی صورت گرفته، اما هنوز اتفاق نیفتاده است.

با یک جست‌وجوی اینترنتی ساده در زمان کوتاهی به بازار مجازی خرید و فروش پوست می‌رسید. یکی از فروشگاه‌های مجازی، که مرکز آن در بیرجند است، انواع محصولات پوستی و تاکسی‌درمی را آنلاین می‌فروشد و در محل تحویل می‌دهد. در سبد فروش این فروشگاه اجزای حیواناتی چون آهو، روباه، گرگ و سمور هم هستند. این فروشگاه که مدعی است محصولات وارداتی را عرضه می‌کند، و برخی از محصولات آن هم مانند پوست کانگورو قطعاً وارداتی هستند، اما بسیاری از گونه‌ها هم مثل پوست گرگ ممکن است وارداتی نباشند. این فروشگاه مدتی پیش با تلاش فعالان حقوق حیوانات به تعطیلی کشیده شده بود اما دوباره کار خود را از سر گرفته است.

این‌گونه فروشنده‌ها گاهی ادعا می‌کنند که از پوست حیواناتی که در تصادف‌های رانندگی جان داده‌اند استفاده می‌کنند اما لاشه‌ی هر جانور وحشی که در تصادف کشته شود متعلق به سازمان محیط‌زیست است و این سازمان درباره‌ی این لاشه‌ها دستورالعمل‌های سفت‌وسختی هم دارد.

پوست حیوانات وحشی از چهارراه استانبول تا شهر بیرجند و از فروشگاه‌های شمال شهر تهران تا بازار تلفنی، که به شکارچیان غیرقانونی وصل می‌شود، رونق دارد و حضور علنی این تجارت در فضای اینترنت بزرگ‌ترین تبلیغ برای رونق دادن به این تجارت ضدمحیط‌زیستی است.

عکس‌ها از امیر فیروزی راد