گرفتاریای که همهی فیلمسازان بیتجربه دارند این است که داستان فیلمشان ضعیف است و بنابراین فیلمشان هم ضعیف از کار درمیآید. نمیدانند چطور باید فیلمنامه بنویسند و برای همین خیلی کم برای این کار وقت میگذارند. برای نوشتن فیلمنامهی خوب این توصیهها را در نظر داشته باشید:
یک: فیلم کوتاه در برابر فیلم بلند
فیلم کوتاه و فیلم بلند خیلی شبیه هماند اما تفاوتهایی هم با هم دارند. تفاوت اصلی این است که فیلم بلند صحنههای زیادی دارد که به سازنده امکان میدهد شخصیتهای پیچیدهتری خلق کند و موانع بیشتری هم پیش پای او بگذارد. از دید فنی، از ایده که شروع میکنید، خیلی از مراحل کار یکی است اما باید بعد از نوشتن خط داستانی اصلاحاتی انجام بدهید تا ایده متناسب با قالبِ فیلم کوتاه بشود.
الف. فیلمنامه بخوانید.
پیش از اینکه شروع کنید به نوشتن فیلمنامه، خوب است فیلمنامههای فیلمهای محبوبتان را بخوانید و آنها را تحلیل کنید.
ب. هدفگذاری کنید.
فیلمنامه را به قطعات کوچکتر بخش کنید تا بتوانید برای نوشتن آنها برنامهریزی و هر کدام را در مهلت معین تمام کنید. این کار به شما انگیزه میدهد. زمان هم مهم است. فیلم کوتاهی که با بودجهی کمی ساخته میشود باید در مدت چند هفته آماده و تدوین بشود. حتا اگر نمیخواهید به خودتان فشار بیاورید، دیگر حتماً روزی حداقل ده دقیقه را بنویسید.
ج. محیط آرام
گفتن ندارد وقتی میخواهید بنویسید باید در محیطی قرار بگیرید که عاری از هر چیزی باشد که ممکن است حواستان را پرت کند.
دو: ایدهای را در نظر بگیرید.
الف. عنوان فیلم را انتخاب کنید.
عنوان مناسب برای فیلم حیاتی است زیرا کار را برای پیدا کردن تهیهکننده و انتقال مفهوم به مخاطبان، که فیلم دربارهی چیست، راحتتر میکند. این کار را هر زمانی در روند پروژه میتوانید انجام بدهید.
ب. تِم اصلی
نمیدانید تم فیلم چیست؟ تم فیلم در حقیقت همان درس مهمی است که شخصیت اصلی در پایان فیلم یادش میگیرد.
ج. داستان تکخطی بنویسید.
جملهی کوتاهی (حداکثر پانزده کلمه) بنویسید که طرح داستان بر چه اساسی بنا شده. برای این کار میتوانید از این سؤالها کمک بگیرید: این داستان مربوط به کیست؟ شخصیتها چه میخواهند؟ چه چیزی آنها را از رسیدن به هدفشان باز داشته ؟ چه خطراتی هست؟
داستان تکخطی «ای.تی.» را میتوان اینطوری تعریف کرد: «پسرکوچولوی تنهایی که با یک موجود فضایی دوست میشود.»
پیش از پروراندن داستان تکخطی از دیگران دربارهی آن نظر بخواهید.
سه: پروراندن
الف. چه در دسترس دارید؟
ببینید چه بازیگران، وسایل، و لوکیشنهایی در اختیار دارید که با استفاده از آنها میتوانید فیلم را ارزانتر و سادهتر بسازید.
ب. پروراندن شخصیتها
این مرحله مهمترین بخش پروراندن داستان است. نکات که باید حتما برای پروراندن شخصیتها بدانید: نام، ظاهر، خصلتهای جامعهشناختی، روانشناختی، و جسمانی.
ج. تحول شخصیت
تحول شخصیت داستان ممکن است از گذر جستوجویی باشد که او را در طول مسیر با بدترین ترسهایش مواجه میکند، یا پیوند خوردن اجباری باشد، اینکه دو نفر که مثلاً باید با هم کار کنند، ابتدا از هم خیلی بدشان میآید، بعد یاد بگیرند با هم بسازند، و سر آخر عاشق همدیگر شوند.
برای این مرحله، ببینید خودتان چه تجربههای شخصیای دارید که میتوانید آنها را روی شخصیتهای فیلمنامهتان پیاده کنید.
د. از خودتان سؤال بپرسید.
مکان؟ منظور همان لوکیشنهایی است که برای فیلم استفاده خواهند شد؛ چی؟ مثلاً ژانر فیلم، هدف شخصیتها، بدترین و بهترین اتفاقهایی که ممکن است رخ بدهد؛ کِی؟ تنظیم زمانبندیِ داستان، جدول برنامهی کارها. اگر گیر کردید، چند فیلم کوتاه ببینید و این موارد مهم را در آنها تحلیل کنید.
چهار: خلاصهی داستان
الف. برای خلاصهی داستان قالبی درست کنید.
(عنوان فیلم) فیلم کوتاه (ژانر) (تعداد دقایق فیلم) برای (مخاطبان هدف) است که در (لوکیشن) اتفاق میافتد. (داستان تکخطی) … (اتفاقی را که در فیلم رخ میدهد از زبان سوم شخص در چند سطر بنویسید).
خلاصه داستان را چندین بار اصلاح کنید و دربارهی آن از دیگران نظر بخواهید.
پنج: فیلمنامه را بنویسید.
ساختار. راههای مختلفی برای ساختار دادن به فیلم کوتاه هست، اما از همه مهمتر اینکه سادگی آن را حفظ کنید، سفر شخصیت داستان را دنبال کنید و داستان فرعی نداشته باشید. مثلاً میتوانید از ساختار سهپردهای استفاده کنید (آغاز، میانه و پایان)، یا میتوانید ساختارش را مثل یک جوک با دنبال کردن لحظهای از زندگی شخصیت داستان بسازید و از آن به لب مطلب برسید.
زاویههای دوربین را ننویسید، بهتر است اینها همان لحظهی فیلمبرداری انتخاب بشوند.
دیالوگ. دیالوگها را وقتی اضافه کنید که بقیهی فیلمنامه را نوشتید، بهاینترتیب واقعیتر میشوند. دیالوگها هم باید ساده باشند.
شش: تفاوت با فیلم بلند
خلاصهی داستان نباید بیشتر از چند صفحه باشد. برای هر صحنه یک پاراگراف بیشتر ننویسید.
هفت: اصلاح داستان
الف. حرف ارنست همینگوی را به یاد داشته باشید که میگفت «اولین پیشنویس هر چیزی مزخرف است».
ب. نظر بپرسید.
برای خودتان فهرستی از حرفهای مهمیکه دیگران دربارهی فیلمنامهتان میگویند درست کنید. بعد فیلمنامهتان را یک هفته کنار بگذارید سپس چند نفر را جمع کنید و با هم فیلمنامه را بخوانید. به هر مؤلفهای جداگانه نگاه کنید: دیالوگها و کنشها را اصلاح کنید. به مشکلات ساختاری توجه کنید.
توصیهها:
ـ دربارهی چیزی فیلمنامه بنویسید که دغدغهی شما است. بیشتر فیلمنامهنویسها مشکل انگیزه دارند. اگر موضوع یا تمی پیدا کنید که واقعاً دوستش داشته باشید، نوشتن آسانتر میشود.
ـ حرف نزنید، نشان بدهید. فیلم رسانهای دیداری است.
ـ اگر میترسید که از دیگران نظر بپرسید، خودتان بدترین چیزهایی را که ممکن است دیگران بگویند تصور کنید.