شبکه آفتاب: «قدیم‌ها این‌طور بحث میراث فرهنگی و آثار تاریخی مطرح نبود. مردم از فرانسوی‌ها درباره‌ی گنج و عتیقه‌های زیرخاکی چیزهایی شنیده بودند. بیل و کلنگ می‌آوردند، زمین هم وقتی زمستان‌ها برف و باران می‌آمد، نرم بود، عتیقه‌ها را سالم پیدا می‌کردند و پنجشنبه‌ها در بساطی کوچک، سفال‌ها و برنزها رابه خارجی‌ها می‌فروختند.»
فیروزبخت، از اهالی خوروین، خوشحال است که ۳۴۹ شیء از همین اشیای تاریخی دوباره به ایران برگشته است. خوشحال است که رئیس‌جمهوری دیروز از اشیاء خوروین دیدن کرده و آن را باعث مباهات ایرانی‌ها دانسته. او می‌گوید: «هنوز هم حفاری‌های غیرمجازی جسته‌وگریخته اینجا انجام می‌شود ولی سی سال است که هیچ اتفاقی نیفتاده و چیزی به دست نیامده؛ اگر می‌آمد، بین اهالی خوروین دهان‌به‌دهان می‌گشت.»
مسؤولان میراث فرهنگی و اهالی خوروین در حرف‌هایشان بارها بر این تأکید می‌کنند که حفاران غیرمجاز بی‌خیال خوروین شده‌اند. دیگر هیچ حفاری تازه‌ای صورت نگرفته و شایعه‌ای هم دهان‌به‌دهان نگشته است.
دو تپه‌ی تاریخی در امتداد جنوبی البرز تا روستای خوروین کشیده شده‌اند. زمانی این تپه‌هایی روز به روز کوچک‌تر می‌شدند، با حفره‌های بزرگ و کوچک و جابه‌جا نشانه‌گذاری با سنگ و کلوخ و آهن. این تپه‌ها زمانی گورستان بودند. بسیاری از اشیای درون قبرها خارج شد و آرامش گورستان زمان زیادی به هم خورد.
حالا پس از سال‌ها و با بازگشت اشیاء تاریخی از آن سوی مرزها اهالی خوروین می‌خواهند برای دیدن این عتیقه‌ها به موزه‌ی ملی بروند. «شاید هم با مسؤولان میراث فرهنگی رایزنی‌کردیم تا این اشیا را به روستا بدهند و همین‌جا موزه‌ای از این اشیاء عتیقه درست کنیم. همان‌طور که آن خانم خارجی در موزه گذاشته بود.»
آن خانم خارجی که فیروزبخت از او یاد می‌کند، مجموعه‌داری به نام وولف کاریوس، تبعه‌ی فرانسه و همسر دکتر عباس ملکی رادیولوژیست، است. او شیفته‌ی اشیاء خوروین می‌شود و شروع به خریداری این اشیا از بازار عتیقه‌فروشی مردم ساوجبلاغ و خوروین می‌کند. پروفسور گریشمن نیز از این اشیا دیدن کرده و تعدادی از آنها را در جلد نخست کتاب «هنر ایران در دوره‌ی ماد و هخامنشی» منتشر می‌کند. به‌جز گریشمن، لویی واندنبرگ هم از این مجموعه بازدید و تصاویر آن را در کتاب «قبرستان خوروین» می‌آورد.
تا اینکه در ۱۳۴۴، وولف پس از هجده سال زندگی در ایران به بلژیک بازمی‌گردد و بیش از سیصد قلم شیء تاریخی منطقه‌ی خوروین را به‌صورت غیرقانونی از طریق یک دیپلمات بلژیکی خارج می‌کند. دولت ایران از وجود این اشیاء عتیقه در موزه‌ای در شهر گنت در بلژیک مطلع شد و در ۱۳۶۰ در محاکم بلژیک طرح دعوی کرد و خواستار بازگشت این اشیا به ایران شد. سرانجام پس از ۳۳ سال پیگیریِ حقوقی، روز چهارم دی این اشیا به ایران بازمی‌گردند؛ اشیایی که حالا مردم خوروین خواستار دیدارشان هستند.
تپه‌سیاه خوروین حفاری علمی می‌خواهد
«اوایل دهه‌ی بیست بود که تعداد زیادی اشیاء تاریخی و عتیقه وارد بازارها شد. برای همه سؤال بود که این اشیا از کجا آمده‌اند. جست‌وجوها خیلی زود نتیجه داد. این اشیا متعلق به خوروین بودند؛ تپه‌ای باستانی در نزدیکی تهران. شایع شده بود که افرادی شروع به حفاری گسترده در این تپه‌ی باستانی کرده‌اند و هر روز اشیا را به فروش می‌گذارند.»
ولی‌اله دهقانی سانیچ، کارشناس میراث فرهنگی، با این گفته‌ها به سال ۱۳۲۸ نقب می‌زند، زمانی که حاکمی و محمد‌راد برای یکسری گمانه‌زنی‌ها به منطقه فرستاده شدند. «گزارش این گمانه‌زنی‌ها در سلسله‌مقالات باستان‌شناسی چاپ شده است. پنج سال بعد پروفسور واندنبرگ بلژیکی برای بررسی و کاوش به خوروین فرستاده می‌شود. او پس از این کاوش‌ها کتاب «قبرستان خوروین» را می‌نویسد که عیسی بهنام آن را ترجمه کرده است.»
خوروین را در گذشته به نام گنج‌تپه می‌شناختند. دهقان می‌گوید: «اینجا گورستانِ پیش از تاریخ است. مربوط به عصر آهن و دوران سفال خاکستری و هزاره‌ی دوم و سومِ پیش از میلاد. گنج‌تپه تپه‌ای طبیعی در ادامه‌ی کوه‌های جنوبی البرز است که تپه‌های ماهوری در بخش جنوب و شرق آن در سه هزار سال پیش محل تدفین بوده. آثاری هم که از این گورستان به دست آمده بیشتر اشیاء آیینی و مذهبی هستند که در آن زمان مردم اعتقاد داشتند، باید با خودشان دفن شود.»
او از تپه‌سیاه هم نام می‌برد که در آن زمان حفاری غیرمجاز زیادی روی آن انجام شده و یکسری ظروف مفرغی از آن به دست آمده و وارد بازار شده است. این تپه دارای هفت متر ارتفاع بوده و تاکنون حفاری علمی روی آن انجام نشده است.
اهالی خوروین کنجکاوند که هرچه زودتر آن گنج بازیافته، آن کوزه‌ها و سفالینه‌ها و نقش بز را، که سال‌ها داستانشان نقل مجالس و شب‌نشینی‌ها بود، از نزدیک ببینند و گذشته‌ی روستایشان را لمس کنند.
عکس از CHN/آسیه جهان‌آرا
