حرفی بر دیوارِ نفس

«تهران را برای همیشه ترک می‌کنم.» کنار این جمله، او یا کسان دیگر عکس ماشین و درخت کشیده‌اند. جمله‌ها و نقاشی‌ها مرتب و در یک جهت نیستند. هر کس هر جا که قدش رسیده یا سفیدی دیده چیزی به تابلو اضافه کرده. نفسِ دیوار بند آمده از این همه گلایه: «آری شود ولیک به خون جگر شود»، «پرشتاب رانندگی نکنیم»، «بزرگراه محله را از بین می‌برد و زندگی شهری به محله زنده‌ است»، «ماشین تک‌سرنشین»، «دوردورگردی ممنوع!»، «نود ثانیه پشت چراغ، ماشین خاموش»، «پیاده‌روها را استاندارد کنید تا بیشتر راه برویم»، «باشعور باشیم» و …
وسط همه‌ی این نقش‌های ریزودرشت یک جمله‌ی بزرگ سیاه خودنمایی می‌کند: «من نه شهردارم نه رئیس‌جمهوری، پس می‌توانم برای آلودگی هوا …» این همان ایده‌ی اولیه‌ای است که اعضای گروه «نفس» را دور هم جمع کرد و آغاز قدم‌های کوچک برای کاهش آلودگی‌ شد.
حیواناتی رنگی با چشم‌های خیره بر دیوارهای گالری محسن ‏ثابت مانده‌اند؛ پرنده‌هایی از دورریختنی‌ها، جغدهایی که تنشان از لوله‌ی دستمال توالت است و ماشین‌هایی از جعبه‌های دستمال کاغذی. دالان این باغ‌وحش رنگی به حیاط باز می‌شود؛ جایی که چند کودک هنوز مشغول نوشتن و نقاشی روی دیوار سفید نفس هستند.
برگزاری نمایشگاه بازی‌یافت به‌همت مربی کودکان، طلا پربهاء، همراه شده با اجرای پروژه‌ی دیوار سفید نفس و برگزاری نشستی با حضور کارشناسان حوزه‌های مرتبط با آلودگی هوا. به گفته‌ی بهزاد خسروی، از اعضای گروه نفس، هنر مشارکتی مهم‌ترین موضوع در اجرای این پروژه است. پیروز کلانتری، فیلمساز، با دیدن جمله‌ی درشت سیاه روی دیوارِ نفس گفته که «درست است من شهردار و رئیس‌جمهوری نیستم پس می‌توانم برای کاهش آلودگی هوا کاری بکنم.»
اعضای نفس که نفس‌نفس‌زنان صندلی‌ها را جابه‌جا می‌کنند، درباره‌ی برنامه بحث می‌کنند و چشمی به آینده دارند، می‌گویند باید از خودمان شروع کنیم، از خودِ ما شهروندان. آن وقت است که در کنار اقداماتی که دولت انجام می‌دهد می‌شود امیدوار بود روند نابودی محیط‌زیست و آلودگی هوا متوقف شود و باز هم هوایی پاک تنفس کنیم.
چهل درصد از پیام‌های روی دیوار با معضل آلودگی هوا ارتباط مستقیم دارد و باقی پیام‌ها درباره‌ی حقوق شهروندی و گلایه‌های دیگر است. جمله‌ها را می‌خوانند: «سعی می‌کنم مادر و پدرم را به خیابان‌های پرترافیک نبرم، سعی می‌کنم اتوبوس سوار شوم، و …»
دکتر مدرسی، متخصص ریه، می‌گوید که ۲۵ میلیون نفر در کشور در معرض آسیب‌های ناشی از آلودگی هوا هستند. «در ۱۳۹۱، پنج درصد از روزهای سال پاک بوده است. در هر ساعت دو نفر به دلیل آلودگی هوا جان می‌دهند. بر اساس آمار جهانی در ۲۰۱۲، هفت میلیون نفر در دنیا به‌علت آلودگی هوا فوت شده‌اند.»
در طول روز ساعت‌های زیادی از زندگی‌مان در محیط‌های بسته می‌گذرد. آمار جهانی می‌گوید: «دوسوم عوامل مرگ ناشی از آلودگی هوا مربوط به مشکلات محیط‌های بسته است.»
مدرسی گزارش اخیر سازمان بهداشت جهانی را یادآوری می‌کند که بر اساس آن ۱۰ شهر جهان شهرهای آلوده معرفی شدند و نام چهار شهر ایران از جمله اهواز (آلوده‌ترین شهر جهان) در این فهرست است.»
به گفته‌ی این متخصص بررسی بیماری‌های ناشی از آلودگی هوا نشان می‌دهد چهل درصد از سکته‌های مغزی، چهل درصد سکته‌های مغزی، یازده درصد بیماری‌های مزمن ریوی، و شش درصد عفونت‌های حاد دستگاه تنفسی حاصل آلاینده‌هایی است که هر روز به ریه می‌فرستیم و در این میان دو گروه کودکان و سالمندان بیشترین آسیب را می‌بینند.
آمار دکتر مدرسی نفس‌ها را در سینه خشکانده: «هرچه تماس با آلودگی بیشتر باشد عوارض آن هم بیشتر است. هرچه تنفس عمیق‌تر، اثرات بیشتر.»
شرکت‌کنندگان در نشست صحبت‌های متخصصان را می‌شنوند و به دیوار سفید نفس و نوشته‌های روی آن چشم دوخته‌اند «بنزین یورو ۴».
حشمت‌الله بسطامی،سخنگوی شرکت کنترل به تلاش‌های تازه‌ی دولت و نظارت سازمان حفاظت از محیط زیست امید دارد و به مصوبه ۲۴ فروردین که مربوط است به استفاده از فیلتر کاهنده دوده در خودروها « خوشحالیم که دیگر طرح‌هایی مثل آب پاشی تصویب نمی شود.» او می‌گوید قرار است طرح واردات موتورسیکلت‌های برقی به اجرا در‌آید و به زودی به متقاضیان خرید این موتورسیکلت‌ها که غالبا طبقه کم در‌آمد جامعه هستند از وام‌های بدون بهره برخوردار می‌شوند.
سفیدی‌های دیوار نفس پر می‌شود. ماشین‌های بدون دود روی دیوار راه می‌روند. ابرهای کوچک می‌بارند.
نفس شش ماه پس از شکل‌گیری اولین دیوار را در گالری برپا کرده و قرار است این دیوار در مراحل بعدی در سطح شهر بایستد و شهروندان بر صورتش بنویسند که آسمان چه دردی دارد. مژگان بختیاری، عضو نفس می‌گوید: «ما باور داریم اگر ارتباط بین شهروند و شهروند برقرار شود. حلقه‌های کوچک گسترده‌تر می‌شود و حداقل می‌توانیم ایجاد حساسیت کنیم. همیاری اصل و هدف سوم اساسنامه نفش است و ما سعی‌ در تبیین شکل‌های مختلفی‌ برای این هم‌آوردی داریم. اگر صندوقی راه بیافتد برای کمک به بهبود هوای شهرهای ایران، بی‌شک همه به آن کمک خواهند کرد. منتظر دولت یا حمایت مالی بخش خصوصی ماندن بار را به منزل نخواهد رساند و اگر آلودگی گلوهامان را گرفته و اجازه نفس کشیدن نمی‌دهد، لااقل این خوبی را دارد که درد مشترک همه ماست و برای همین می‌تواند انگیزه‌ای باشد برای هم‌اندیشی و همکاری. به دنبال مقصر گشتن تنها آب را گِل‌آلودتر و هوا را غبار‌آلودتر می‌کند.»