سفر پرحاشیه‌ی ۶۰ اثر موزه‌ی هنرهای معاصر به رم و برلین با ابهامات و سؤالات جدیدی روبه‌رو شده. سفری که چند سالی است گره به کارش افتاده و مدام با انتقادهای جدید مواجه می‌شود. نگاهی به خبرهای چند سال گذشته نشان می‌دهد که انتقادها از همان ابتدای کار و اعلام خبر فرستادن۳۰ اثر خارجی، همراه با ۳۰ اثر داخلی به موزهای برلین و رُم و دیگر موزه‌های معتبر اروپا، آغاز شده است. هرچند رییس موزه‌ی هنرهای معاصر، این پروژه را یکی از بهترین پروژه‌هایی می‌داند که طی ۳۰ سال گذشته انجام شده اما انجمن نقاشان ایران و گالری‌دارها و دوستداران هنر همچنان به برگزاری این نمایشگاه معترض و خواستار شفاف‌سازی در مورد ابعاد مختلف برگزاری این نمایشگاه هستند. حالا این اعتراض‌ها، منجر به برگزاری نشستی میان مسئولان و معترضان شده است.
ملانوروزی: مشورت بدهید، هنوز قرارداد نبسته‌ایم
مجید ملانوروزی، مدیرکل هنرهای تجسمی و سرپرست موزه‌ی هنرهای معاصر، به خاطر امضای تفاهم‌نامه‌هایی میان موزه‌ی هنرهای معاصر تهران با موزه‌های برلین و رم، اولین مسئولی است که باید در این نشست پاسخگو باشد. او گفته‌هایی را که بارها و بارها در مصاحبه با رسانه‌ها عنوان کرده، دوباره تکرار می‌کند: «بردن بخش خارجی گنجینه‌ی موزه‌ی هنرهای معاصر تهران به موزه‌های دنیا از این نظر اهمیت دارد که نشان دهیم موزه‌ی هنرهای معاصر تهران این آثار را در اختیار دارد و در کنار آن، نمایش و ارائه‌ی آثار ایرانی در موزه‌های دنیا اولویت دارد.»
یا اینکه: «هدف ما از نمایش آثار گنجینه در این طرح پاسخ به شایعاتی است که در این سال‌ها درباره‌ی گنجینه‌ی موزه‌ی هنرهای معاصر مطرح شده، شایعاتی مانند اینکه آثار گنجینه از بین رفته یا فروخته شده است، ضمن اینکه امکانات مالی این پروژه این فرصت را می‌دهد تا مشکلات موزه‌ی هنرهای معاصر را تا حدی حل کنیم و امکانات موزه به‌روز شود.»
او از فرازونشیب‌های چندساله‌ای که مسئولان با آن روبه‌رو بودند، می‌گوید. از نبود هماهنگی‌های لازم و مناسب نبودن موزه‌های مقصد برای به نمایش در آمدن آثار، و انتقادهای داخلی نسبت به فرستادن آثار موزه به آن سوی مرزها. البته او در ابتدای صحبت‌هایش تأکید می‌کند که هیچ قراردادی بسته نشده و «می‌خواهیم از نقاشان و کارشناسان حاضر در این نشست مشاوره بگیریم، حتی در مورد انتخاب آثار و سایر مسائلی که کار را به تأخیر انداخته است.»
لیلی گلستان: مخالف فرستادن آثار در این برهه‌ی زمانی هستیم
علی مرادخانی، معاون هنری وزارت ارشاد، رشته‌ی کلام را بعد از او، به‌دست می‌گیرد: «شما که غریبه نیستید. اتفاق مهمی دارد می‌افتد. می‌دانم در زمینه‌ی جزئیات مانند چگونگی حمل‌ونقل، بحث بیمه و مسائل حقوقی نگرانی‌هایی وجود دارد اما ما به همه‌ی این نگرانی‌ها فکر کرده‌ایم. بحث اینجاست که از این به بعد چگونه در مورد موضوعاتی از این دست بتوانیم با هم صحبت بکنیم.»
معصومه مظفری، نقاش و عضو هیأت‌مدیره‌ی انجمن نقاشان ایران مسئله‌ی دیگری را مطرح می‌کند: «ما می‌خواهیم در مورد همه‌ی مراحل این پروژه، از ابتدا تا امروز شفاف‌سازی شود. البته به‌طور قطع می‌گوییم که از ارسال آثار به خارج از ایران، با این شرایط، کاملاً مخالف هستیم.»
لیلی گلستان، مترجم و گالری‌دار، هم می‌گوید: «درست است که تبادل آثار هنری میان کشورها امری معمول و خوب است، اما بحث من این است که در این برهه از زمان و نزدیک شدن به انتخابات ریاست‌جمهوری اقدام درستی نیست. این کارها گنجینه‌ی ماست و ما نسبت به آن مسئول هستیم. من آدم مستقلی هستم و از طرف همه‌ی گالری‌دارها صحبت نمی‌کنم اما به‌راستی این آثار ظرف چه مدت زمانی به نمایش درمی‌آیند و سپس وارد ایران می‌شوند؟ در آن زمان وضعیت مدیریتی ایران به چه صورت است؟»
مرادخانی اما این بازه‌ی زمانی را کوتاه می‌داند: «ما از اموال مراقبت می‌کنیم. بخشی از این آثار سه‌ماهه و بخش دیگر چهارماهه به نمایش در می‌آیند و به ایران باز می‌گردند. این‌طور نیست که اگر دولت تغییر کند، این آثار همینطوری رها شود. در ضمن سازمان بازرسی کل کشور در جریان قرار می‌گیرد. دیوان محاسبات هم هست.»
معاون هنری وزارت فرهنگ و ارشاد لحنش را تغییر می‌دهد: «اصلاً هیچ آدم عاقلی در این شرایط دست به همچین کار پُرخطری نمی‌زند اما موزه پول ندارد. آثار نیاز به مرمت دارند. اگر به اثری خدشه وارد شود در نهایت من باید تا پنجاه سال دیگر که هیچ، تا آخر عمر حساب‌وکتاب پس بدهم. اصلاً می‌خواهید این کار را انجام ندهیم و درش را ببندیم.»
لحنش آرام‌تر می‌شود: «اما حالا که اینجا جمع شدیم اتفاق خوبی است. من می‌بینم که تازگی‌ها ما به‌جای حرف زدن با هم، از طریق رسانه‌ها پیغام‌هایمان را به هم می‌فرستیم. چرا باید این کار را بکنیم؟ خب خودمان از اول با هم حرف بزنیم.»
در اروپا مصادره نمی‌شویم
«در موزه‌ی هنرهای معاصر اتفاقاتی می‌افتد که ما غالباً از ان بی‌خبریم. موزه را می‌خواستند به بخش خصوصی بدهند که ما اصلاً در جریان نبودیم، آثار را می‌خواهند به خارج بفرستند که ما در جریان ماجرا نیستیم. مگر شما خودتان اساسنامه‌ی انجمن‌ها را تأیید نکرده‌اید؟ مگر قول ندادید که باید در زمینه‌های مختلف با ما شفاف باشید؟ در طی این چند سال ما همواره با عکس ماجرا روبه‌رو بوده‌ایم.»
یکی از حاضران این مسئله را مطرح می‌کند و مرادخانی پاسخ می‌دهد: «بعضی موارد سوء‌تفاهم ایجاد می‌کند ما تمام هم‌وغم خود را به‌کار بستیم تا وضعیت اینجا بهتر شود.»
یکی دیگر از حاضران احتمال مصادره شدن آثار را پیش می‌کشد. ملانوروزی می‌گوید: «این کار بر اساس قوانین کشور مقصد انجام می‌شود. این مشکل را ما با قوانین آمریکا داشتیم. می‌خواستیم این نمایشگاه را در نیویورک هم برگزار کنیم اما خب با توجه به درنظر گرفتن این احتمال منصرف شدیم اما این مشکل در زمینه‌ی قوانین اروپا وجود ندارد.»
مرادخانی:آقای ملانوروزی را حذف کردیم!
بحث پیش نمی‌رود. علی فرامرزی، نقاش، دوباره می‌گوید: «ما همه می‌دانیم در تمام سال‌های گذشته اتفاقاتی افتاده که ما را به‌عنوان یک ایرانی نگران می‌کند و طبیعی است. آنقدر مسئولان زیر تعهدات خودشان زده‌اند که همان پیشینه باعث سوءتفاهماتی می‌شود. باور کنید که این احساساتی شدن‌ها بی‌ربط نیست.» رزیتا شرف‌جهان، هنرمند و گالری‌دار، هم بعدِ گله از بی‌کتابی کتابخانه‌ی موزه، این مسئله را مطرح می‌کند که برای من غیرقابل باور است، آثار ظرف سه یا چهار ماه برود و بازگردد.
ملانوروزی اما از قرارداد با شرکت‌های معتبر هواپیمایی می‌گوید. ما قطعاً از جدیدترین بوئینگ‌های هوایی برای جابجایی آثار استفاده می‌کنیم. اینکه پای دولت‌های آلمان، ایتالیا و ایران وسط است. آثار با نیم‌میلیون یورو بیمه شده‌اند و ما با بهترین بیمه‌ها قرارداد بستیم و می‌توانیم این اطلاعات و تفاهم‌نامه‌ها را در اختیار شما بگذاریم. ما از شرکت‌های معروف و به‌نام برای مرمت آثار دعوت کردیم. آنها حتی بسته‌بندی ما را قبول ندارند. شبکه‌های معروف جهان گزارش این کار را خواهند داد.
در این میان مرادخانی از سختگیری طرفین معامله و حساس بودن آن هم یاد می‌کند: «در طی مذاکره یک بار به ما یکی از وزیرها گفت که می‌گویند این آقای ملانوروزی حزب‌اللهی است. ضد هلوکاست است و از این حرف‌ها. (می‌خندد) گفتم تا امروز که همچین آدمی نبوده اما آنها می‌خواستند قرارداد را به هم بزنند. به همین خاطر آقای ملانوروزی را از طرف‌های اصلی قرارداد حذف کردیم.»
۳ میلیون یورو با خرد شما خرج می‌شود
گلستان بعد از صحبت‌های مرادخانی می‌گوید: «بنابراین شما قرارداد را بسته و همه‌ی کارها را کرده‌اید.» ملانوروزی جواب می‌دهد: «ما تفاهم‌نامه را امضا کردیم نه قرارداد ولی عملکرد ما روشن است. عکس همه آثار را روی سایت می‌گذاریم همانطور که عکس آثار داخل انبار را. ما داریم کتاب آثار انبار را هم تهیه می‌کنیم ولی طول کشید. به ما حق بدهید. خودم هم فکر نمی‌کردم انقدر طول بکشد. کتاب مجموعه‌ی آثار موزه آماده است فقط صفحه‌آرایی آن مشکل دارد و کار را به تعویق انداخته است.»
مظفری: از بحث خارج نشویم، باید تفاهم‌نامه‌ها را منتشر کنید.
مرادخانی پاسخ می‌دهد: «این یک کار دولتی است. آقای ظریف پشت آن است. به‌هرحال روی روابط بین‌المللی تأثیر می‌گذارد. من پیشنهاد می‌کنم که کارگروهی تشکیل بدهید و در آن تعداد و انتخاب آثار و مسائل حقوقی آن را بررسی کنید و باهم به نتیجه برسیم و در نهایت یادتان باشد این بحث در کمیسیونی در دولت تصویب می‌شود. من می‌خواهم این را بگویم که خیالتان راحت باشد. آثار به‌موقع می‌رود و برمی‌گردد. نمایندگان ما از آغاز تا انتهای نمایشگاه بر کار نظارت دارند.»
ملانوروزی اما بلافاصله یادآوری می‌کند: «البته درباره‌ی کارهای خارجی نمایشگاه هم بگویم که انتخاب و قیمت‌گذاری شده‌اند و ما به توافق رسیده‌ایم، اما در مورد انتخاب آثار ایرانی می‌توانیم باهم مشورت کنیم. او توضیح می‌دهد: «ما ۳ میلیون یورو قرار است بگیریم و با این پول می‌توانیم با پیشنهاد و همکاری شما خرج کنیم. ما نیاز به خرد جمعی داریم. اینکه چه اثری بخریم. کجاها را مرمت کنیم. شما می‌توانید با ما همراه شوید.»
یکی از حضار می‌گوید که چگونه ما در این کار با شما شریک شویم؟ این بودجه‌ی دولتی است و همه‌چیز حساب کتاب خودش را دارد. مرادخانی بحث را جمع می‌کند: «یک نکته‌ی مهم را فراموش نکنید. تضمین شما دولتی است. شما در جریان همه‌ی امور قرار می‌گیرید.» ملانوروزی هم می‌گوید: «به‌هرحال این آبروی بین‌المللی ماست. نمی‌شود که همینطوری قرارداد نبست. آنها موزه‌هایشان را خالی کرده‌اند!»
مرادخانی: به اختلاف هنرمندان با موزه هنرهای معاصر بپردازید
مرادخانی در انتهای نشست در پاسخ به اعتراض خبرنگار «شبکه آفتاب» درباره‌ی تناقض‌گویی پاسخ‌ها، می‌گوید: «شما نباید اظهارنظر کنید در این جمع، من بعد از جلسه با شما در این‌باره صحبت می‌کنم.» ختم جلسه اعلام می‌شود. چهره‌ها نشان می‌دهد که هنوز سؤال‌ها بی‌پاسخ مانده است، دستورکاری در میان نیست. مشخص نشد آثار به کدامیک از موزه‌های رم و برلین خواهد رفت. مشخص نشد فهرست آثار خارجی هم که تدوین شده، کجا و کی اعلام می‌شود و تفاهم‌نامه‌ها منتشر خواهد شد یا نه؟ آیا قرارداد بسته می‌شود یا اینکه باز هم این نمایشگاه به درخواست هنرمندان به تعویق می‌افتد؟
سرانجام مرادخانی در گفت‌وگوی اختصاصی با شبکه آفتاب عنوان می‌کند که بیشتر این مخالفت‌ها با این نمایشگاه، اختلاف هنرمندان با موزه‌ی هنرهای معاصر است. پس بهتر است که بیشتر به این مبحث پرداخته شود تا مسائل دیگر.
عکس از ایلنا
