کشاورزان روی «تپهسبز» گوجه‌فرنگی و خیار کاشتند و به‌واسطه‌ی این کشت‌وکار یکی از محوطه‌های پیش از تاریخ ایران را آبیاری کردند. این محوطه‌ی پیش از تاریخ، که در آن نشانه‌های رازی‌گری پیدا شده، گویای پیوند ناگسستنی فرهنگ انسانی در ایران به‌شمار می‌رود. طبق قوانین و ضوابط میراث‌فرهنگی این کار جرم است. مسؤولان میراث‌فرهنگی بهبهان می‌گویند: «در این زمینه هشدار داده و به دادگاه شکایت برده‌ایم و در حال حاضر آبیاری در این محوطه متوقف شده است.» بااین‌حال سؤال اینجاست که مسؤولان یگان حفاظت میراث‌فرهنگی چرا پیش از آغاز آبیاری‌ها گزارش ندادند؟ از سوی دیگر مدتی طولانی است که پایگاه ارگان و جوبجی مسؤولی همیشه‌غایب دارد و این محوطه به حال خود رها شده است.
نخستین بار نیست که روی محوطه‌های ثبت ملی ارگان قدیم کشت‌وکار اتفاق می‌افتد، این گرفتاری هرساله گریبان تاریخ و هویت این محدوده را می‌گیرد و حالا تپهسبز قربانی کاشت گوجه‌فرنگی شده است. کارشناسان میراث‌فرهنگی می‌گویند که آبیاری روی محوطه‌ی تاریخی باعث از بین رفتن آثار پیش از تاریخی و تاریخی این محوطه می‌شود. بااین‌حال کشاورزان هم خواهان حقوق خود هستند که نمی‌توان آن را نادیده گرفت.
ابوعلی، رئیس میراث‌فرهنگی بهبهان، به «شبکه آفتاب» می‌گوید: «تنها راهکاری که ما پیش از این هم پیشنهاد کرده‌ایم خریداری این محوطه‌های ارزشمند است تا کشاورزان هم بتوانند به حقوق خود برسند و از سوی دیگر محوطه‌های پیش از تاریخ حفظ شود.»
به گفته‌ی او، در حال حاضر ما به کشاورزان هشدار دادیم و داریم روند قضایی را طی می‌کنیم ولی متأسفانه دادگاه حق را به کشاورزان داده است، بعد از آن ما مکاتبات زیادی برای خریداری این محوطه‌ی تاریخی انجام دادیم و پرونده در جریان است. تا امروز هم موفق شدیم که آبیاری را متوقف کنیم اما شما بهتر می‌دانید که به‌هرحال کشاورزان کار خودشان را انجام می‌دهند و سود شخصی‌شان مهم‌تر از آثار تاریخی است.»
ابوعلی می‌گوید که ارگان محوطه‌ای سه‌هزار هکتاری است که در آن کشاورزی انجام می‌شود. البته قرار بوده که کشاورزی دیمی باشد، نه کشت صیفی؛ بااین‌حال کشاورزان کار خود را انجام می‌دهند.»
این مدیر جدید میراث‌فرهنگی تأکید می‌کند که در حال پیگیری از فرمانداری است تا شاید بتواند جلو این کشت‌وکارها را، که به‌شدت به محوطه‌ی تاریخی آسیب می‌رساند، بگیرند.
رازی‌گری شگفت‌انگیز
تپهسبز به شماره‌ی ملی ۹۰۷ ثبت ملی شده است؛ در حد فاصل روستای منصوریه و کارخانه‌ی سیمان بهبهان قرار دارد و در زیر آن آثار پیش از تاریخ قرار گرفته است. تنها یافته‌های ما درباره‌ی این تپه به سال‌ها پیش برمی‌گردد؛ زمانی که گروه مشترک ایرانی‌امریکایی در ۱۳۴۹ رهسپار دشت بهبهان شده بودند.
آنها در پی رد پای پیوند فرهنگی دو دشت خوزستان (سوزیانا) و بهبهان بودند و از این روی بیشتر تپه‌ها، تل‌ها و پشته‌های پیش از تاریخی را شناسایی می‌کردند. اسماعیل یغمایی یکی از باستان‌شناسانی است که همراه نیسن امریکایی برای نخستین بار به گمانه‌زنی در این تپه‌ی ناشناخته پرداخته است: «تل‌سوز (تپهسبز) نزدیک به نه متر از رویه‌ی دشت بلندا دارد. در این گمانه‌زنی تکه سفالینه‌های منقوش (خطوط هندسی، نقوش تجریدی و نقوش جانورانی چون مار، لاک‌پشت و چارپایان) دیده شدند. در بخشی از این تپه به گونه‌ای رازی‌گری برخورد شد که خشت‌هایی به اندازه‌ِ ۱۲×۲۵×۴۰ سانتیمتر را در شکاف‌هایی با بلندای بیش از شش متر روی هم چیده و انبار کرده بودند؛ تل‌سوز دو فصل دیگر کاوش شد و بهره‌گیری از دانش چندان چشمگیر بود که شگفت‌آور نشان می‌دهد. در جمع‌بندی باید گفت بی‌گمان دوره‌های سکونتی و فرهنگ در دشت بهبهان از هزاره‌ی ششم پیش از میلاد تا سده‌های نخستین اسلامی بدون هیچ شکستی، بدون سکوت و درنگ ادامه داشته و پیوند بشر با این دشت ناگسستنی بوده است.»
چند سال پیش اسماعیل یغمایی و عباس مقدم، که برای بررسی وضع ارگان به آنجا رفته بودند، دیگر بار مشاهده کردند که بر تپهسبز گندم کاشته شده بود. این گروه به کشاورزان و هم به میراث‌فرهنگی بهبهان و رئیس میراث فرهنگی اهواز این تخریب‌ها را یادآوری کردند و به پژوهشکده‌ی میراث‌فرهنگی گزارش و هشدار دادند که کمترین توجهی به محوطه‌های تاریخی بهبهان نمی‌شود.
اما این هشدارها بدون رسیدگی باقی ماند، یغمایی نتیجه این بی‌توجهی را اقدامات کنونی کشاورزان می‌داند که روی تپه به صورت گسترده گوجه‌فرنگی کاشتند.
یغمایی می‌گوید: «تخریب تپه‌های تاریخی و پیش از تاریخ خوزستان دیرسالی است که ادامه دارد و سازمان میراث‌فرهنگی کمترین توجهی به این ویرانی‌ها نداشته و در صورت ادامه‌ی این سکوت شاهد ویرانی این تمدن بزرگ هستیم.»
پایگاه ارگان با مدیر همیشه‌غایب
مجتبی گهستونی، فعال میراث‌فرهنگی خوزستان، هم در این زمینه می‌گوید: «تاکنون دو دوره حفاری علمی در تپهسبز انجام شده است و امیدواریم که مرحله‌ی سوم این حفاری، شامل تعیین عرصه و حریم این محوطه‌ی تاریخی، در آینده صورت گیرد. البته این اقدام زمانی انجام می‌شود که مسؤولان میراث‌فرهنگی توجه بیشتری به این آثار داشته باشند و عرصه و حریم تپهسبز باستانی انجام و ابلاغ شود.»
او به گذشته نقب می‌زند: «زمین‌هایی که در حریم محوطه‌ی باستانی ارگان هستند به دلیل وجود آثاری که زیر آنها قرار دارد بسیار اهمیت دارند. قبلاً کشاورزی در این مناطق به صورت دیم بود و آسیبی به آثار نمی‌رساند اما حالا متوجه شده‌ایم که کشاورزان آن منطقه در حال کشت همراه با آبیاری هستند.»
گهستونی می‌گوید که محوطه‌ی تپهسبز از محوطه‌های پیش از تاریخ است. این تپه با اینکه جزو معدود تپه‌هایی است که تابلو دارد اما باز هم مورد کشت‌وکار قرار گرفته و این جای سؤال دارد. از سوی دیگر چرا با وجود برخورداری دوازده نیروی یگان حفاظت در بهبهان باید شاهد چنین مشکلاتی باشیم، درحالی‌که میراث‌فرهنگی در شوش دارای چهار نیرو، شوشتر پنج نیرو و دزفول شش نیروی یگان حفاظت است.»
نیروهای یگان حفاظت سازمان میراث‌فرهنگی هم می‌گویند که کمبود امکاناتی همچون موتور و سلاح گرم دارند و در مورد تپهسبز همان زمان گزارش‌ها را ابلاغ کرده‌اند.
این فعال میراث‌فرهنگی همچنین از نبود مسؤول در پایگاه ارگان و جوبجی خبر می‌دهد: «پایگاه بهبهان متأسفانه در حد اسم است؛ نه دفتری دارد و نه نیرویی. مسؤول کنونی پایگاه ارجان، در اهواز مستقر است. این پایگاه بعد از مجتبی گنجی، که بر اثر حادثه‌ای فوت کرد، دیگر نتوانست کار ویژه‌ای انجام دهد.»
حال باید دید که از این پس مسؤولان چه اندیشه‌ای برای صیانت از آثار تاریخی محوطه‌ی باستانی ارگان انجام می‌دهند. آیا کشت گوجه‌فرنگی روی آثار پیش از تاریخ ادامه پیدا می‌کند یا سرانجام این محوطه خریداری می‌شود و ریشه‌های هویت تاریخ ایرانیان نجات پیدا می‌کند؟
متاسفانه تا عمل فاصله زیادی داریم ولی باید تلاش کرد تا این مشکلات حل بشود