چشمهعلی هشتهزارسالهی شهرری دو سرچشمه دارد؛ یکی در شمال کتیبهی قاجاری فتحعلیشاهی است و دیگری در جنوب آن. امروز یکشنبه، ۲۶ شهریور، سرچشمهی جنوبی کتیبه پرآب است. بچههای چشمهعلی هم در آخرین روزهای شهریوری تن به آب زدهاند. چشمهی شمالی اما کمآب است، بعضی جاهای آن هم خزه بسته که نشان از رکود آب دارد ولی امروز آب در آن جریان دارد. صدای هیاهوی شناگران همهجا پیچیده و حتی عدهای در بخش جنوبی شیرجه میزنند. اما آیا دیروز چشمهعلی خشک شده بود؟
این سرچشمهی شمالی کتیبه است که به گفتهی مدیر میراث شهر ری کمآب شده
امیرمصیب رحیمزاده، مدیر میراثفرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرری، امروز همچنان به حرف دیروز خود استناد میکند: «در یکی دو روز گذشته ناگهان دبی آب در چشمهعلی شهرری پایین آمد و این چشمه خشک شد. امروز دوباره آب به جریان افتاده، اما بسیار کم.»
بهگفتهی او، در این زمینه باید مطالعات زمینشناسی صورت بگیرد و مسؤولان در ادارهی میراثفرهنگی تهران در حال رسیدگی به این مسأله هستند. آنها باید با دیگر ارگانها و نهادهای مربوط، بهویژه سازمان زمینشناسی، هماهنگی انجام دهند تا مشخص شود دلایل اصلی این اتفاق چه بوده است.
این تصویر سرچشمهی جنوبی کتیبهی چشمه علی است که به گفتهی مسئولان میراث اصلاً خشک نشده بود
رحیمزاده در برابر این پرسش، که نظر خود شما در مقام مدیر میراثفرهنگی دربارهی این پیشامد چیست، میگوید: «تا زمانی که تیم کارشناسی در این زمینه تشکیل و نتایج کار آنها اعلام نشود، من نمیتوانم هیچگونه اظهارنظری در این زمینه داشته باشم.»
در این میان به سراغ ادیبزاده، باستانشناس میراثفرهنگی تهران، رفتیم که گفته میشد مسؤول پیگیر این قضیه در میراث تهران است. اما این باستانشناس میگوید که مسؤولیتی در این زمینه ندارد و باید اول مشخص شود که واقعاً چشمه خشک شده بوده یا نه و اصلاً نمیتواند در این زمینه نظر بدهد. او باستانشناس است نه کارشناس زمینشناسی.
اهالی شهر ری میگویند سرچشمهی شمالی هنوز کمآب است
نظرات شهرداری
دیروز گمانهزنیهای دربارهی دلایل خشک شدن چشمهعلی مطرح شده بود، یکی از این دلایل پایین آمدن آبهای زیرزمینی به دلیل روند بیرویهی کشاورزی و استفادهی نادرست از آب بود و دیگری عبور مترو از شهرری. امروز مسؤولان شهرداری به بازدید از چشمهعلی رفتند و این ادعا را رد کردند.
شبنم بلوچ، کارشناس مرمت و احیای مدیریت بافت و بناهای تاریخیِ معاونت شهرسازی و معماریِ شهرداریِ تهران، در اینباره به «شبکه آفتاب» میگوید: «باتوجهبه تصاویر تهیهشده به تاریخ امروز از محوطهی چشمهعلی، درحالحاضر این چشمه جوشان بهنظر میرسد. کارشناسان مدیریت بافت و بناهای تاریخی امروز از این چشمه بازدید کردند و طبق مستندات موجود تصاویری ارائه کردند. مسؤولان مربوط در میراثفرهنگی که این خبر را اعلام کردند، اگر مستنداتی برای خشک شدن دارند، میتوانند ارائه بدهند تا بررسی شود.»
بر اساس گفتههای شهرداری، اینطور به نظر میرسد که هنوز صحت خبر خشک شدن چشمهعلی جای بحث دارد و باید اثبات شود.
بار دیگر از مدیر میراثفرهنگی،گردشگری و صنایع دستی شهرری خواستار ارائهی مدارک لازم شدیم. رحیمزاده مصرانه تأکید میکند: «من خودم به سراغ چشمهعلی رفتم و دیدم که آب آن راکد و چشمه خشک شده است. درست است که این چشمه امروز باز شده و دوباره آب در آن به جریان افتاده است اما این دلیل نمیشود که مشاهدات ما از بین برود.»
رحیمزاده دو عکس مربوط به گلآلود بودن چشمهعلی و خشک شدن سرچشمهی شمال کتیبهی قاجاری را در اختیار سایت «شبکه آفتاب» قرار میدهد که پیوست گزارش منتشر میشود.
مسؤول میراث شهر ری میگوید شنبه ۲۵ شهریور سرچشمهی شمالی گلآلود و آب راکد بوده است
او میگوید: «مسؤولان شهرداری باید در این زمینه تحقیقات لازم را انجام دهند، ما کسی را در این زمینه متهم نکردیم. بلکه خواستار رسیدگی به این پرونده شدیم که از خطرات بعدی، که امکان دارد چشمه علی را تهدید کند، جلوگیری کنیم.»
گفتوگو با اهالی چشمهعلی هم ضد و نقیضهای بسیار دارد. یکی از خشک شدن قطعی چشمهعلی میگوید و دیگری از کم شدن آب آن. بااینحال یکی از اهالی به «شبکه آفتاب» میگوید: «تا دیروز سرچشمهی شمال چشمهعلی پر از آب و ارتفاع آن بالا بود اما امروز ارتفاع آن خیلی کم شده است. درحالیکه بارندگیهای سال گذشته بسیار خوب بوده و این نشانهی خوبی نیست.»
چشمهعلی شهرری درست در خاستگاه تمدن سفال سرخ، یکی از تمدنهای بزرگ ایران، جای دارد. این خاستگاه در درازای تاریخ دارای استقرار زندگی بوده و از دوران هشت هزار سال پیش تا دوران اشکانیان و شکلگیری باروی ری، و سپس دوران ساسانی و قاجاری، شاهد زندگی در آن بودهایم.
حال باید دید که آیا مسؤولان در این زمینه کمیتهای تشکیل میدهند و مسائل زمینشناسی، اقلیمی و عوامل انسانی دخیل در بهوجود آوردن این اتفاق را بررسی میکنند یا همچنان صحت آن را زیر سؤال میبرند و صورت مسأله را کاملاً پاک میکنند.